مردم باید یاد بگیرند که در فضاهای عمومی مثل سخنرانی‌ها و کنسرت‌ها و سر کلاس‌های درس و در جمع‌های آموزشی برای رعایت ادب و حرمت دیگران گوشیهایشان را خاموش کنند و از با هم بودن لذت ببرند.
کلیدملی : دکتر «نیره توکلی»، جامعه شناس درباره نفوذ تلگرام در روابط اجتماعی می گوید: شرط توسعه پایدار پیشرفت متوازن فرهنگ و تکنولوژی و دیگر ابعاد جامعه است. ما در عصری به سر می‌بریم که مشخصۀ آن انقلاب در تکنولوژی‌های ارتباطی است. ما باید تلگرام را به‌صورت یک فن‌آوری در نظر بگیریم و هیچ شکی نمی‌توان در استفاده از این تکنولوژی داشت. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم همه جنبه‌های تکنولوژی در حال پیشرفت‌اند.
او که مدیر گروه جامعه شناسی و هنر انجمن جامعه شناسی ایران است درباره پدیده شدن تلگرام در ارتباطات اجتماعی کشور نیز توضیح می دهد: ما اگر فضاهای عمومی شادتری داشته باشیم که افراد را در جمع‌ها و فضاهای سالم و یکدست‌تر از لحاظ فرهنگی و علمی و همکلاسی بودن و همکار بودن گردآورد، جذابیت فضای مجازی کمتر می‌شود.
توکلی همچنین در آسیب شناسی این ماجرا می گوید : من حتی رانندۀ اتوبوس شرکت واحد را هم دیدم که با اتوبوس پر از مسافر مرتب با گوشی هوشمندش مشغول می‌شد. در هر حال، فرهنگسازی و کنترل باید کرد. نیروی کار ما در ادارات فاقد احساس مسئولیت کافی است. اگر هر فردی با تخصص ویژه خود به کاری پذیرفته بشود و استعداد انجام آن کار را داشته باشد وضعیت به این گونه نخواهد بود.
*با توجه به اینکه این روزها تلگرام و شبکه‌های اجتماعی برای بخش عظیمی از جامعه نخستین منبع دریافت خبر و تبادل اطلاعات است و از این شبکه‌ها با عنوان مهم‌ترین رسانه‌ها یاد می‌شود، معایب و مزایای این رسانه‌های نوظهور را از منظر جامعه‌شناسی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما باید تلگرام را به‌صورت یک فن‌آوری در نظر بگیریم و هیچ شکی نمی‌توان در استفاده از این تکنولوژی داشت. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم همه جنبه‌های تکنولوژی در حال پیشرفت‌اند. شرط توسعه پایدار پیشرفت متوازن فرهنگ و تکنولوژی و دیگر ابعاد جامعه است. ما در عصری به سر می‌بریم که مشخصۀ آن انقلاب در تکنولوژی‌های ارتباطی است. جامعه‌شناس انگلیسی، گیدنز، عصر ما را عصر انقلاب در فناوری اطلاعات نامیده. اگر بخواهیم از معایب و مزایای این شبکه‌های اجتماعی صحبت کنیم، مانند این است که بپرسیم آیا تلفن خوب است یا نه؟ از تلفن می‌توان استفاده منفی کرد یا استفاده مثبت. کما اینکه ما در ابتدای ورود تلفن به جامعه شاهد مزاحمت‌های تلفنی بودیم و به‌مرورزمان با پیشرفت تکنولوژی این مشکل برطرف شد و دیگر می‌توان از طریق پیگیری شماره‌ها مزاحمان را تعقیب کرد. در آغاز ورود هر تکنولوژی جدیدی چنین شتاب‌زدگی‌ها و ذوقزدگی‌ها و سوءمصرف‌هایی پیش می‌آید. اما تردیدی نیست که بسیاری از این شتابزدگی و ذوقزدگی‌ها و استفاده‌های نادرست امواجی زودگذرند. اگر اکنون بخواهم از برخی وجوه آزاردهنده یاد کنم، یکی از آنها قطعاً پیام‌های تبلیغاتی و تجاری است. یعنی الان مزاحمت بانک‌ها و خود شرکت‌های مخابراتی بیش از مزاحمت ارتباط‌هایی است که به آسانی می‌توان آنها را حذف کرد. بقیه هم واقعاً انتخابی‌اند و بسته به اینکه که شخص استفاده‌کننده در چه سطحی از فرهنگ باشد، ارتباطاتش را تنظیم می‌کند. یعنی این شبکه ها را می‌توان با توجه به سلایق شخصی به‌صورت اختیاری انتخاب کرد. گروه‌های مختلف علمی و مدنی و دانشگاهی و دانشجویی و صنفی و .... مانند آنها هم می‌توانند عضو گروه‌های مطلوب خود شوند. و در صورت تمایل هم می‌توان گروه‌های نامطلوب یا مزاحم شخصی را حذف کرد. بسته به فرهنگ جامعه که آیا یک جامعۀ شایعه‌مدار و غیرمدنی است یا جامعه‌ای است که برای وقت و حریم‌های دیگران و نیز اعتبار و اخلاق مدنی ارزش بهره‌گیری از این شبکه‌ها از جامعه‌ای به جامعۀ دیگر تغییر می‌کند. امروزه اعتیاد به گوشی هوشمند تقریباً جهانگیر است. ارتباط مجازی میان آدم‌ها را بیشتر و ارتباط تنی و حضوری را کمتر کرده. در واقع، آدم‌ها با آدم‌های بسیار بیشتری ارتباط دارند، اما تنهاتر و کم‌تحمل‌ترند. زیرا با فشار دگمه‌ای می‌توانند شر دوستان مجازی را کم کنند. در هر حال، هیچ تکنولوژیی به نفس خود مقصر نیست و وقتی که وارد جامعۀ جهانی شد، هرگز نمی‌توان آن را حذف کرد.
*شما معتقد هستید که استفاده از تلگرام و شبکه‌های اجتماعی به مرور اصلاح می‌شود؟ به‌طور مثال ما الان شاهد این هستیم که افراد در جمع‌های خانوادگی و دوستان وقتی به دورهم جمع می‌شوند همه افرادی که گوشی‌های هوشمند دارند دراین شبکه‌ها مشغول به فعالیت و گفت‌وگو هستند مخصوصاً با توجه به اینکه هر سلیقه‌ای از افراد مختلف را تامین می‌کند و سکوتی بین افراد حکم فرماست و در واقع تعاملات جمعی و بین فردی افراد را مخدوش کرده است .
خب مقصر رخ دادن چنین وضعیتی‌ای شبکه‌ها و تلگرام نیستند و یک نکته دیگر این است که در همه دنیا ما با این مسئله مواجه می‌شویم. این مناظری که ما در متروها و اتوبوس‌ها و مهمانی‌ها می‌بینیم که همه با هم‌اند و از هم غافلند، فقط مختص ایران نیست، اما در کشور ما، همان طور که در همه جوانب این نکته وجود دارد، جذابیت فضاهای خصوصی نسبت به فضاهای عمومی و جمعی است. مردم به نوعی عادت کرده‌اند که همه چیز را از فضای خصوصی و فضای پنهانی و پشت پرده دریافت کنند و راه حل این مسئله این است که ما فاصله برطرف کردن نیاز ها را از فضاهای خصوصی و عمومی به حداقل برسانیم و این شکاف عمیق را کم کنیم چرا که مردم برای اینکه به نیازهای خود پاسخ دهند مجبور می‌شوند که به این فضاهای انفرادی پناه ببرند که بارزترین این فضاها همین گوش های هوشمند هستند. ما اگر فضاهای عمومی شادتری داشته باشیم که افراد را در جمع‌ها و فضاهای سالم و یکدست‌تر از لحاظ فرهنگی و علمی و همکلاسی بودن و همکار بودن گردآورد، جذابیت فضای مجازی کمتر می‌شود. در همین مورد یک نکته ای که توجه مرا جلب کرده این است که ما در روزهای کاری و در ساعات کار اداری با حجم بالاتری از پیام‌ها در این شبکه ها مواجه هستیم در حالیکه در روزهای تعطیل تعداد پیامک‌ها و افرادی که در شبکه‌ها حضور فعال دارند کمتر می‌شود. همین نشان می‌دهد که اگر مردم در مشاغل درست و تخصص‌های درست اشتغال داشته باشند و وجدان کاری و مدیریت درستی بر آنها حاکم باشد، از ساعات اداری استفادۀ نادرست نمی‌کنند و از آن سو، اگر در اوقات فراغت خود در محیط‌های شاد جمعی باشند و در فضای عمومی شاد و راضی باشند کمتر به این تکنولوژی های خصوصی پناه می برند. تأسف‌بار است که اغلب افراد گویی کار جدی انجام نمی‌دهند و حتی پشت میز کار هم در فضاهای مجازی مشغول فعالیت‌اند. اما گویی روزهای تعطیل برای وقت خودشان ارزش بیشتری قایلند. استخدام افراد نابجا و فاقد تخصص و دانش لازم برای مشاغل اداری، که به ویژه در دولت نهم و دهم اتفاق افتاد، نیز به این مشکل دامن زده است. من حتی رانندۀ اتوبوس شرکت واحد را هم دیدم که با اتوبوس پر از مسافر مرتب با گوشی هوشمندش مشغول می‌شد. در هر حال، فرهنگسازی و کنترل باید کرد. نیروی کار ما در ادارات فاقد احساس مسئولیت کافی است. اگر هر فردی با تخصص ویژه خود به کاری پذیرفته بشود و استعداد انجام آن کار را داشته باشد وضعیت به این گونه نخواهد بود.
*پس معتقدید که تلگرام وسیله ای برای پر کردن نبود فضاهای مفرح عمومی و وسیله‌ای برای تفریح و سرگرمی شده است؟
بله همان‌طور که گفتم تلگرام برای گرفتن اخبار و اطلاعات بسیار مفید است و اصلاً کاربرد این رسانه‌ها هم همین است اما مسئله تفریح امری جداست و اگر ما بتوانیم روابط اجتماعی را درفضاهای باز عمومی دنبال کنیم و به‌طور مثال بتوانیم موسیقی را به‌صورت زنده و در فضاهای باز و حتی خیابان و پیاده‌رو تجربه کنیم و یا هر برنامه‌ای که علاقه جمعی در آن باشد، این همه مجذوبیتی که این شبکه‌ها به دلیل عدم وجود این فضاها، پیداکرده‌اند شاهد نبودیم و بیشترین جذابیتی که برای افراد به وجود آمده به دلیل سرگرمی و تفریح در این فضاهای مجازی است و باعث تحت تاثیر قرار گرفتن روابط آنها نیز شده است و در این مورد باید فرهنگسازی صورت . مردم باید یاد بگیرند که در فضاهای عمومی مثل سخنرانی‌ها و کنسرت‌ها و سر کلاس‌های درس و در جمع‌های آموزشی برای رعایت ادب و حرمت دیگران گوشیهایشان را خاموش کنند و از با هم بودن لذت ببرند.
*درنهایت، خوشبینید که مردم از تب و تاب و هیجان تلگرام و شبکه‌های اجتماعی دیگر خارج می‌شوند و این وسایل ارتباطی هم جایگاه درست خود را پیدا خواهند کرد؟
بله، برای بخش عظیمی چنین خواهد شد، اما همچنان شاهد استفاده‌های تبلیغاتی درست و غلط و آزاردهنده یا شیادی‌ها خواهیم بود، که بالا رفتن آگاهی‌های مردم راه را بر بخش اعظم آن سد خواهد کرد.
نسخه چاپی
ارسال به دوستان
